آیین نامه مدیریت بحران و حفاظت و نگهداري از منابع، تجهیزات، و فضاهاي

 کتابخانه هاي دانشگاه علوم پزشکی بابل

 

با بکارگیري شیوه هاي مناسب و استفاده اصولی از منابع طبیعی در کتابخانه ها می توان منابعی را که در معرض تهدید، تخریب و نابودي قرار گرفته اند محافظت کرد. عوامل مخرب متعددي چون رطوبت، شدت نور، آلودگیهاي جوي، موجودات زنده( باکتري ها، قارچ ها، حشرات، جوندگان و ... )، سوانح و بلایاي طبیعی نظیر(سیل، زلزله، آتش سوزي) و غیره ... به مرور زمان خسارات جبران ناپذیري به کتابخانه ها وارد می کنند. به همین دلیل باید اقداماتی براي پیش گیري و ایمن سازی محیط کتابخانه انجام  شود و نسبت به رفع آسیب هاي وارده به شیوه اصولی و درست عمل گردد تا خود عاملی در جهت گسترش بیشتر آلودگی ها نگردد. از این رو تدوین شیوه هاي حفاظت و نگهداري از مخازن و تجهیزات و لزوم ترمیم و نگهداري منابع به منظور نیل به اهداف زیر ضروري به نظر می رسد: -

برنامه ریزي و سیاسگذاري در خصوص نحوه حفاظت و نگهداري از بناها، تجهیزات، و منابع کتابخانه اي؛

به روز رسانی آيين نامه كتابخانه هاي دانشگاه بابل

-  فضاي استاندارد و محیط مناسب براي حفاظت و نگهداري منابع؛

- به حداقل رساندن فرسایش و کهنه شدن بناها، تجهیزات، و منابع؛ -

 آمادگی براي رویارویی با سوانح و بلایاي طبیعی؛ -

 تلاش در جهت کاهش اثرات مخرب حوادث و آسیب هاي احتمالی

نصب سیستمهاي اعلام و اطفاء حریق

وظایف مسئولان کتابخانه ها

-مسئولان کتابخانه ها موظفند براي حفاظت و نگهداري از منابع و مخازن کتابخانه ها برنامه مناسب تهیه کرده و بر اجراي دقیق نکات ایمنی و حفاظتی نظارت داشته باشند.

-کتابداران موظفند از بناها، منابع و تجهیزات موجود در مخازن مراقبت نمایند. و با فراگیري آموزش هاي لازم آمادگی مقابله با سوانح و حوادث احتمالی را داشته باشند. برنامه هاي آموزشی کتابداران را بخش مدیریت بحران کتابخانه هاي دانشگاه تدوین خواهد کرد.

:مسئولان کتابخانه هاي دانشگاه موظفند هر فصل در جلسه اي با حضور اعضاي مدیریت بحران کتابخانه هاي دانشگاه نسبت به اجراي نکات ایمنی و اخذ گزارشات فصلی مربوط به حفاظت و نگهداري بنا، تجهیرات و منابع کتابخانه خود اقدام نمایند

اعضاء مدیریت بحران کتابخانه هاي دانشگاه

مدیریت بحران کتابخانه هاي دانشگاه، با هماهنگی مدیریت بحران دانشگاه مرجع نهایی تصمیم گیري در امور کلان امنیت و ایمنی کتابخانه هاي دانشگاه هستند.

ریاست کمیته با رئیس کتابخانه هاي دانشگاه است که ممکن است به یکی از اعضاء تفویض اختیار نماید.

-کمیته امنیت و ایمنی کتابخانه هاي دانشگاه مرکب از اعضاء زیر است:

رئیس یا معاون کتابخانه هاي دانشگاه

مسئول بخش امانت کتابخانه مرکزی

نماینده هر یک از کتابخانه هاي دانشگاه؛

.نماینده واحد ایمنی و امداد دانشگاه؛

کمیته امنیت و ایمنی کتابخانه هاي دانشگاه حسب موضوع و نیاز می تواند از کارشناسان یا صاحب نظران جهت شرکت در جلسات دعوت به عمل آورد

وظایف و اختیارات مدیریت بحران کتابخانه هاي دانشگاه:

.بررسی و تصویب سیاست هاي کلان مربوط به امنیت و ایمنی کتابخانه هاي دانشگاه؛ 6-2

.بررسی و تصمیم گیري در خصوص امنیت و ایمنی هر کتابخانه؛

.نظارت بر شیوه هاي امنیت و ایمنی در کتابخانه هاي دانشگاه؛

 .تصمیم گیري، برنامه ریزي، سیاستگذاري و نظارت بر ایجاد بناهاي جدید کتابخانه اي در سطح دانشگاه؛

.پشتیبانی از بناهاي موجود کتابخانه اي در سطح دانشگاه

وضعیت فیزیکی و ساختمان کتابخانه

 هنگام احداث و توسعه کتابخانه ها :

فضاي اختصاصی به مخازن کتابخانه به صورت محدود و با مساحت کمتر از 200 متر مربع باشد. براي کتابخانه هاي بزرگ از مخازن متعدد و روش تفکیک منابع استفاده می شود

مصالح به کار برده شده در بناي مخازن باید کاملا استاندارد باشد و از پوشش هاي یک دست و قابل شستشو براي دیوارها و کف استفاده گردد؛

نصب سیستمهاي اعلام و اطفاء حریق و دربهاي ضد حریق مجهز به قفل هاي ایمنی ضروري و اطمینان از عملکرد آن

مخازن کتاب باید به سیستم هاي امنیتی و هشدار دهنده به منظور کنترل ورود و خروج منابع مجهز باشد

عبور انشعابات آب به دلیل امکان نشت و نفوذ آب و انشعاب فاضلاب به دلیل ایجاد شرایط رشد و تکثیر حشرات و میکروارگانیسم ها از سقف، کف و دیوار مخازن توصییه نمی شود

رعایت عبور سیم هاي برق از درون لوله هاي فلزي، استفاده از پریزهاي توکار درپوش دار، وجود برق اضطراري و عدم نصب تابلو برق در فضاهاي داخلی مخازن

قفسه بندي و تجهیزات :

:قفسه هاي مخصوص طبقه بندي و نگهداري کتاب باید متناسب با نوع منابع انتخاب گردد.

:در صورت استفاده از قفسه هاي چوبی باید جنس چوب آن از نوع کاملا متراکم و مستحکم انتخاب شود و با رنگ هاي اکریلیک نوع مرغوب پوشش داده شود؛

براي نگهداري کتاب هاي نفیس و مواد غیر کاغذي از قفسه هاي درب دار مخصوص و مجهز به قفل ایمنی استفاده شود.

روشنایی و نور مناسب

تابش نور طبیعی و مصنوعی به مخازن کتاب باید محدود باشد و تابش فرا بنفش نور خورشید به مخازن براساس استانداردها باشد

:توصیه می شود براي روشنایی مخازن از لامپ هاي سفید گرم ( لامپ هاي معمولی ) و در صورت نیاز از لامپهاي فلورسنت مخصوص موزه هاو مخازن استفاده شود

مقدار روشنایی مخازن کتاب در حد 50 تا 100 لوکس ( شدت تابش نور بر هر متر مربع فضا ) در نظر گرفته شود و استفاده از لامپ هاي حرارتی و منابع نوري انعکاسی نیز توصیه نمی شود؛

رطوبت و دما:

مخازن باید دارای رطوبت و دماي ثابت و مطابق استاندارد باشد  و تابع تغییرات محیطی  نباشد. دماي مناسب براي اسناد کاغذي 18 تا 23 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 45 تا 55 درصد است. و براي سایر منابع نیز بسته به نوع ( چاپی ، الکترونیکی ، دیداري و شنیداري) متفاوت خواهد بود؛

جلوگیري از ایجاد شوكهاي حرارتی و تغییرات ناگهانی دما براي حفاظت از منابع و مخازن کتاب ، گردش هوا  بین قفسه هاي کتاب باید جریان داشته باشد

استفاده از رطوبت گیرها ، عایق کاري براي کاهش تبادل حرارت و سایبان براي جلوگیري از تابش مستقیم آفتاب رعایت فواصل لازم از فضاهاي مرطوب و سبز و عدم نگهداري گیاهان زینتی اعم از طبیعی و مصنوعی در محیط کتابخانه، بخصوص مخزن کتاب

هوا و آلاینده هاي آن:

هواي آزاد به دلیل همراه داشتن آلاینده هاي مضر باید از صافی و فیلترهاي مخصوص گذرانده و سپس وارد مخزن شود.

نظافت:

نظافت فضاي داخلی مخازن  به صورت مستمر و روزانه

نظافت هفتگی کف، دیوارها و سطوح قفسه هاي موجود، با محلول هاي شستشو و ضد عفونی کننده

وجود یک سیستم گردگیري نظیر جاروب هاي مکنده بی خطر براي غبار زدایی و جمع آوري تخم حشرات و قارچ ها

استفاده از روپوش هاي مناسب کار، دستکش، ماسک و کفشهاي مخصوص تردد در مخازن براي پرسنل شاغل در مخازن برای  جلوگیري از انتقال آلودگی ها

خودداری از  خوردن یا نگهداري مواد غدایی در مخازن

 آفت زدایی:

حصول اطمینان از عدم آلودگی منابع و مجموعه ها قبل از ورود به مخازن و آفت زدایی آن به منظور جلو گیري از انتقال هر نوع آلودگی

در صورت مشاهده نشانه هاي آلودگی، اقدام جهت رفع آلودگی از منابع اطراف محیط آلوده

آفت زدایی و رفع آلودگی به شیوه هاي طبیعی با کنترل شرایط محیطی عدم استفاده  از ضد عفونی کننده هاي شیمیایی

ترمیم و باز سازي:

کتابهایی که به شکل نامناسب تولید شده و یا آسیب دیده ، مرتبا بررسی و در صورت نیاز مرمت و بازسازي گردند؛

نشریات ادواري برای حفاظت بیشتر و دوام زیادتر صحافی و به صورت مجلد در قفسه ها نگهداري شوند؛

صحافی، ترمیم، تعمیر و بازسازي کتاب نیازمند تخصص ویژه و استفاده از ابزار و مواد خاص است. بی توجهی به این موارد زیان هاي جبران ناپذیري به منابع کتابخانه ها وارد خواهد نمود